A investigadora Vanesa Sanz gaña o concurso #HiloTesis explicando como converter “lixo en xelatina”

A súa explicación creativa e orixinal sobre como “converter o lixo en xelatina” acaba de converter á científica Vanesa Sanz na gañadora do concurso #HiloTesis. O fío, no que resume en 20 chíos a súa tese de doutoramento, desenvolvida no grupo EQ-2 Biomasa e Desenvolvemento Sostible da UVigo e presentada a finais de 2022, foi seleccionado polo xurado como o mellor entre os 47 finalistas deste certame impulsado CRUE en colaboración coa Rede de Divulgación e Cultura Científica (RedDivulga).

O reto era dar a coñecer teses de doutoramento resumidas nun fío de Twitter, coas limitacións e posibilidades que ofrece a rede social e empregando unha linguaxe “sinxela, atractiva e accesible”. O fío de Sanz foi seleccionado na fase local para representar á UVigo na final, para a que se clasificaron outros 46 investigadores e investigadoras outras tantas universidades. Finalmente, entre todos eles, o xurado elixiu a súa explicación sobre o aproveitamento de biocompostos como fío gañador. 

Sanz, que agora mesmo traballa como investigadora doutora júnior na Universitat de València, recibe este galardón “sorprendida” e tamén “contenta”, porque representa unha oportunidade para “amosar ao público o traballo realizado na miña tese durante tres anos e facelo nunha plataforma como Twitter, visitada por moitísima xente”. 

Un proceso complexo explicada para un público xeral

Con numerosas imaxes, gifs e vídeos, Vanesa Sanz resume en 20 chíos unha tese que se centra na utilización de materias primas infravaloradas para obter produtos de alto valor engadido de forma sostible, ou como ela mesma explica no fío: “converter lixo en xelatina”. En concreto, a súa investigación, dirixida por María Dolores Torres e Herminia Domínguez, baséase na extracción de compostos de alto valor engadido a partir de diversas materias agroindustriais, como restos de poda do té (Camelia sinensis), lúpulo prensado seco (Humulus lupulus) empregado na fabricación de cervexa, descartes de follas da planta Aristotelia chilensis, máis coñecida en América do Sur como “maqui”, e algas vermellas. Todas estas materias primas considéranse, apunta a investigadora, “de baixo valor económico pero cun alto potencial que aínda non ten sido aproveitado na súa totalidade, sendo elixidas pola súa asequibilidade, abundancia, dispoñibilidade e inocuidade, incluso aquelas procedentes de subprodutos industriais”.

No fío gañador trata de explicar este complexo proceso a un público xeral e relata como, despois de pasar “medio doutoramento” mesturando residuos vexetais con auga, conseguiu obter extractos ricos en compostos antioxidantes a través de innovadoras tecnoloxías verdes que permiten reducir custos enerxéticos, acurtar tempos e prescindir de disolventes tóxicos ou contaminantes. Ademais, tamén fai fincapé nas tres ideas que definen a súa tese: “sostibilidade”, no que se refire a darlle unha nova vida aos residuos; “desenvolvemento”, coa creación de posibles aplicacións comerciais; e “impacto social”, mellorando a calidade de vida e saúde das persoas.  

O reto: resumir a investigación en 20 chíos e facelo nunha linguaxe accesible

Sobre o proceso de elaboración do fío, que implicou unha mestura de capacidade de síntese, creatividade e comunicación, Sanz destaca que o máis complicado non foi resumir 400 páxinas de tese en 20 chíos, senón “evitar tecnicismos, aos que estou moi acostumada e adaptarme a unha linguaxe que calquera persoa poida entender de forma sinxela”. Recoñece que se divertiu “moitísimo interpretando o papel, poñéndome do outro lado, o do espectador, e facendo gravacións e creando o material para o fío de Twitter”.  De feito, un dos puntos fortes da súa candidatura, segundo destacaba o xurado da UVigo que a seleccionou como finalista, é que “engancha dende o principio” e que emprega un “abundante, variado e creativo” número de recursos “que enriquecen unha narración” que definen como “áxil e fluída, pero tamén rigorosa”.  

387 fíos e tres premios

En total, no certame rexistráronse 387 fíos nos que se daban a coñecer teses de recentes ou futuros doutores e doutoras das universidades participantes. Á final chegaron 47 e entre eles o xurado escolleu os tres gañadores. “A decisión foi extremadamente difícil, pois o nivel dos fíos foi espectacular”, recoñecían, motivo polo que apostaron por facer catro mencións especiais, que se suman aos tres premiados. Xunto con Sanz, a segunda clasificada foi Tamara Esquivel, da Universidad Autónoma de Madrid, cun fío no que explica os motivos polo que unha bióloga realiza unha tese no eido da educación e o terceiro premiado foi José Javier Paulet, da Universidad de Castilla La Mancha, que analiza a aplicación da computación cuántica en diferentes problemas de busca. Cada un deles terá un premio de 1000 euros grazas á Fundación Ignacio Larramendi.

A importancia da divulgación 

Con iniciativas como #HiloTesis o que se busca é incentivar a proxección social da ciencia e a divulgación do coñecemento. Neste sentido, Vanesa Sanz considera que por parte das e dos investigadores deberíase “facer un esforzo maior por divulgar o noso traballo dentro do laboratorio”, porque como explica, “é típico escoitar entre expertos que non paga a pena dedicarlle tempo se ninguén nos vai escoitar, pero iso non é certo”, recalca. “Estamos moi equivocados, porque cando lles conto aos meus amigos, familiares e coñecidos sobre o que fago día a día no meu traballo, encántalles, quédanse fascinados e queren saber máis”.  

Para avanzar neste campo da divulgación, a científica cree necesario actualizar e mellorar o dominio que o persoal investigador ten das redes sociais e plataformas de difusión, “xa que son ferramentas súper potentes para lanzar as nosas mensaxes. Enfrascámonos en aprender a utilizar máquinas complexas, en sacar fórmulas matemáticas quilométricas e a parte de facer chegar a mensaxe á sociedade pérdese polo camiño”, conclúe.