UVigo e USC achegan novos datos sobre como vivían os derradeiros neandertais de Galicia

Un novo estudo realizado no emblemático xacemento de Cova Eirós (Cancelo, Triacastela, Lugo) por un equipo multidisciplinar de investigadores, liderado desde as universidades de Vigo e Santiago de Compostela, ofrece unha nova perspectiva do territorio no que viviron os derradeiros neandertais de Galicia, amosando a existencia dun medio considerablemente máis frío pero cun réxime de precipitacións similar ao actual.

A investigación, publicada na revista Journal of Archaeological Science: Reports, está liderada polo micropaleontólogo Iván Rey Rodríguez, do grupo de investigación Terra, Ecoloxía e evolución da vida na terra,  pertencente ao Centro de Investigación Mariña da Universidade de Vigo, e o arqueólogo Hugo Bal García, do Grupo de Estudos para a Prehistoria do Noroeste – Arqueoloxía, Antigüidade e Territorio (GEPN-AAT) da Universidade de Santiago de Compostela e do Centro de Investigación Interuniversitario das Paisaxes Atlánticas Culturais (CISPAC). Xunto a eles traballan tamén na investigación,  Ramón Fábregas Valcarce (USC, CISPAC), Arturo de Lombera Hermida (Universidade de Oviedo, CISPAC), Mikel Díaz Rodríguez (UVigo, CISPAC), Carlos Fernández Rodríguez (Universidad de León) e Xosé Pedro Rodríguez Álvarez (Universitat Rovira i Virgili, IPHES-CERCA). 

Análise de máis de 1,000 restos fáunicos

O traballo ofrece a análise de máis de 1,000 restos fáunicos recuperados no Nivel 3 do xacemento, o cal presenta unha antigüidade de en torno aos 41,000 anos. Nesta época os neandertais aínda ocupaban as Serras Orientais de Galicia, explotando unha ampla variedade de recursos entre os que o cervo era a súa principal presa, pero non a única, pois mesmo se detectou a explotación intencional de osos das cavernas. Este estudo serviu para comprobar que estes grupos neandertais tiñan unha gran mobilidade polo territorio, do que facían un uso extensivo, aproveitándose do feito de que a cova se atope nun ecotono (a fronteira entre distintos ecosistemas), o que proporcionaba acceso a un maior número de recursos.

Reconstrución da condicións climáticas e identificación de máis de 30 especies
Ademais de abordar as estratexias de subsistencia neandertais, o principal feito a destacar deste artigo é que ofrece unha reconstrución aproximada das condicións climáticas ás que se enfrontaron estes cazadores-recolectores. A partir da información ecolóxica que achegan as máis de 30 especies identificadas na cova -varias delas extintas a día de hoxe, coma o mamut laúdo- os investigadores puideron deducir unha temperatura media anual sensiblemente inferior á actual, cun descenso medio de -3 ºC; mentres que as precipitacións se mantiveron bastante elevadas, cunha diferencia de tan so 150 mm anuais menos que na actualidade. 

As serras orientais de Galicia, un auténtico refuxio climático

Isto permitiu que se mantivera unha comunidade vexetal relativamente importante, cun medio dominado por bosques de baixa densidade intercalados con pradarías húmidas nun momento no que na maior parte da península ibérica dominaban o frío e a aridez, o que convirte as serras orientais de Galicia nun auténtico refuxio climático que permitiu a supervivencia dos grupos neandertais ata momentos máis recentes que noutras zonas do norte peninsular.

Iván Rey: “Levo traballando neste proxecto desde 2014”

A investigación enmárcase nos proxectos de investigación desenvolvidos no xacemento con financiamento do Ministerio de Ciencia do Goberno de España e a Consellería de Cultura, Lingua e Xuventude. 

“No meu caso levo traballando neste proxecto desde o ano 2014”, explica o investigador Iván Rey, quen se incorporou á UVigo en 2024 como membro do grupo Terra, dirixido pola investigadora Sara Varela.  Especialista na investigación sobre pequenos roedores, o seu traballo neste estudo centrouse en “analizar os dentes dos ratos para, despois, con estes datos inferir as condicións medioambientais e paleoclimáticas, é dicir, reconstruír como era o ambiente e a paleoecoloxía na que vivían estes grupos humanos que, neste caso, eran os neardentais”.

Foi, ao seu xuízo, un estudo moi interdisciplinar no que se incluíron todos os animais dese nivel do xacemento, analizando en detalle en que condicións vivían. “Eu centreime nos animais pequeniños e o meu compañeiro Hugo, da USC,  nos grandes”, engade Rey.