O astro rei podería ser influenciable polos planetas

Esta apaixonante historia comeza hai 10.000 anos con pequenas folerpas de neve caendo sobre a Antártida e sobre Groenlandia. Unha a unha vanse pousando sobre a superficie para xuntas continuar a crear as grandes masas de xeo que hoxe coñecemos. Miles de anos despois, cos coñecementos e técnicas adquiridos, estas folerpas convértense en testemuños que portan valiosa información científica para avanzar, entre outras cuestións, no coñecemento do universo. Analizando mostras de xeo dos últimos 10.000 anos, un equipo internacional de científicos entre os que está Antonio Ferriz, profesor da Universidade de Vigo, vén de atopar unha correlación excelente e sorprendente entre a actividade magnética do sol e as forzas de marea que exercen os planetas. Unha coincidencia que pon sobre o tapete a posible influencia dos planetas sobre a actividade magnética solar a longa escala temporal, en contra da tendencia a considerar ao astro rei á marxe de calquera influencia exterior.

Rastrexando o berilio-10 e o carbono-14

Xunto a Antonio Ferriz, J. A. Abreu, Jürg Beer, K. G. McCracken e F. Steinhilber, asinan un artigo na revista Astronomy & Astrophysics no que amosan os primeiros resultados da súa investigación, iniciada en 2006 na Escola Politécnica Federal de Zúrich, cando Ferriz comezou a colaborar co grupo de Beer para reconstruír a historia do magnetismo solar a partir da concentración dos isótopos cosmoxénicos berilio-10 e carbono-14 en testemuños de xeo. “Na investigación analizamos cun acelerador de partículas a concentración destes isótopos nas mostras de xeo dos últimos 10.000 anos da Antártida e de Groenlandia e a partir de aí, empregando a teoría dos campos magnéticos solares e a física do plasma, reconstruímos a historia magnética do sol”, explica Antonio Ferriz.

Para entender porque estes isótopos permiten chegar a esa reconstrución, o físico do campus de Ourense subliña que “o berilio-10 e o carbono-14 créanse na atmosfera terrestre polo impacto dos raios cósmicos galácticos que se orixinan nas explosións de supernovas e que se moven pola nosa galaxia guiados polos campos magnéticos. O campo magnético do sol modula, controla, cantos raios cósmicos, que logo orixinarán o berilio-10 e o carbono-14, poden penetrar na atmosfera terrestre. Coñecendo cantos destes isótopos hai podemos reconstruír a historia do magnetismo solar”. Os datos do xeo da Antártida, apunta, foron proporcionados pola British Antartic Survey e os de Groenlandia foron obtidos grazas ás prospeccións realizadas a propósito na zona por un equipo internacional no que participou o propio Jürg Beer.

A importancia das manchas solares

Desde 2009, destaca Ferriz, “empezamos a darnos conta de que a serie temporal que resulta da reconstrución da actividade magnética do sol nos últimos 10.000 anos amosa unha sorprendente correlación en frecuencias coas forzas de marea que exercen os planetas sobre o interior do sol, e máis concretamente sobre unha delgada capa do interior do sol chamada tacoclina, de non máis de 10.000 quilómetros de espesor e situada a uns 200.000 quilómetros por debaixo da superficie visible do astro”. Os investigadores atoparon que no espectro de Fourier da serie temporal reconstruída aparecen unhas frecuencias moi precisas correspondentes a períodos de 88, 104, 150, 208 e 506 anos. “Empregando a posición dos planetas nos últimos 10.000 anos, reconstruída pola NASA, comprobamos que o efecto gravitatorio (forzas de marea) dos planetas sobre a tacoclina correlaciónase con grande exactitude coa serie temporal reconstruída”, conclúe.

Desde os anos 80, explica Antonio Ferriz, sospéitase que a orixe última do magnetismo solar ten a súa orixe na tacoclina, de onde proceden os tubos de fluxo magnético que chegan á superficie do sol e forman as manchas solares. “Se se perturba a estratrificación da tacoclina en só unha parte de 10.000 ou menos, pódese modificar a capacidade de almacenamento dos tubos, que son os que en última instancia van dar lugar ás manchas que se observan na superficie do sol”, destaca o físico.

A posible repercusión no clima terrestre

Realizada a recollida e análise de datos, o investigador explica que este é só un primeiro paso. “Queremos profundar e, a partir de xeo máis antigo, ir máis atrás para unha mellor comprensión magnética do sol. Pensamos que pode existir unha correlación a longa escala entre a actividade magnética do sol e o clima na terra e un exemplo pode ser a pequena idade de xeo que houbo en Europa e que coincidiu temporalmente, salvo un pequeno desfase, cun período prolongado de case ausencia total de manchas solares, en concreto, entre aproximadamente os anos 1645 e 1715”, comenta Ferriz. O artigo foi destacado como tema do mes de decembro de 2012 pola revista Astronomy & Astrophysics.