Con voz firme para non perecer

36 anos pasaron dende que unha noite de inverno, tal día como este 24 de xaneiro, tres fascistas a cara descuberta asasinaron na rúa Atocha de Madrid a cinco avogados laboralistas. Na actualidade ningún dos terroristas continúa en prisión por este crime: Fernando Lerdo de Tejada fuxiu grazas a un permiso dous anos despois e reside na actualidade en Brasil; José Fernández Cerrá cumpriu 15 anos e Carlos García Julia outros tantos, aínda que agora está preso nun cárcere de Bolivia por narcotráfico.

Están vivos porque a acusación decidiu non pedir a pena de morte para eles durante o xuízo. “Pensalo e decidilo, a penas nos levou dous segundos; tampouco nos opuxemos á liberdade condicional porque críamos na reinserción e debíamos defender e pedir aquilo no que críamos e polo que loitabamos”. Así o explica José Luis Núñez Casal, avogado laboralista, compañeiro das vítimas e parte da acusación popular no xuízo contra os asasinos de Atocha, nun acto de homenaxe celebrado este xoves na Facultade de Ciencias Xurídicas e do Traballo. Ante un salón de actos ateigado, Núñez Casal explicou como este feito foi crucial para acelerar os cambios na España tardofranquista, unha vez morto do ditador. O avogado lembrou que foi “unha importante lección que non debemos esquecer co paso dos anos”.

O longo camiño cara a democracia

A vicedecana da Facultade de Ciencias Xurídicas e do Traballo, Pilar Allegue, foi a encargada de abrir o acto lembrando que esta “é a primeira vez que na Universidade de Vigo se homenaxea aos avogados asasinado en 1977 e lembrou que “honrando a un home honrado, honrámonos a todos”. A secretaria Xeral da Universidade, Inma Valeije, fixo pola súa banda un percorrido polo contexto político e xurídico da época, contextualizando así os feitos. Destacou que entre os anos 1976 e 1977 tiveron lugar importantes cambios de cara á democratización do país, como a legalización dos partidos, da propaganda política, a lei de amnistía, etc. Con todo, coincidiu con Miguel Diéguez, representante da Asemblea Universitaria de Vigo, organizadora do acto, quen lembrou que o proceso da transición “foi vertebrado e dirixido polo propio réxime franquista”, o que verdadeira tiña os medios para executar os cambios. Destacou tamén Valeije que na actualidade séguese sen reclamar responsabilidades aos responsables dos crimes do franquismo e sen declara nulos os xuízos e sentenzas que levaron a moitos cidadáns á cadea ou á morte. Para o representante da asociación universitaria, lembrar aos cinco asasinados en Atocha o 24 de xaneiro de 1977 é “lembrar todo o bo que temos e que estamos perdendo” e reclamou unha maior toma de conciencia, compromiso e loita por parte dunha xuventude “que xa naceu na democracia e non entende que, para conquerir os dereitos dos que gozamos houbo moito suor, moitas bágoas e tamén moito sangue”.

Unha rede de despachos

José Luis Núñez comezou o seu relatorio lembrando como naceu a rede de despachos de avogados laboralistas posta en marcha dende un Partido Comunista daquela ilegal. A idea era afastar os traballadores do omnipotente Sindicato Vertical ofrecéndolles defensa para loitar polos seus dereitos. “Era unha utopía posta en práctica; todos, dende avogados a administrativos e limpiadoras, cobrábamos o mesmo e só cobrábamos se o cliente cobraba”, lembraba Núñez. A rede crecía e cada vez máis traballadores acudían a eles, facendo aflorar todo un movemento obreiro afogado polo franquismo. A medida que se facían máis visibles comezaron a ser tamén obxectivo dos terroristas falanxistas, “pero nunca pensamos en perder cinco compañeiros asasinados, este crime amosa a capacidade de brutalidade dos fascistas”.

Pouco antes das 23 horas dun día coma hoxe en 1977, eran tiroteados Luis Javier Benavides, Enrique Valdelvira, Javier Sauquillo, Serafín Holgado e Ángel Rodríguez, catro avogados e un administrativo, todos vinculados a CCOO e ao PCE.

Para Núñez eran os seus compañeiros e amigos e lembra que, en lugar de medo, a rabia e o valor fixeron que o enterro se convertese na maior manifestación pacífica ata o momento, reunindo a máis de 100.000 persoas. “Recibimos apoios variados, máis aló do Partido Comunista, de todas as ideoloxías, incluso da propia policía que axudou a manter a seguridade do acto; algo estaba cambiando en España”. Lembra tamén un proceso xudicial cheo de irregularidades, mentiras e situacións absurdas pero, por riba de todo, lembra unha vitoria, a dos traballadores, a da clase obreira e a da democracia. “A mensaxe callou e a xente viu como se podían seguir facendo as cousas” para avanzar cara a unha democratización real do país apunta.

Conta o “taxazo” de Gallardón

Pero moito do acadado con tanto esforzo e sacrificio, José Luis Núñez considera que agora está en perigo. “As taxas xudiciais que impón o ministro Gallardón son un ataque á profesión, que limita o acceso á xustiza, pero hai moitos outro ataques”, sinala o avogado e ex-deputado. Entre eles referiuse á desaparición dos avogados de barrios, dos pequenos despachos que son substituídos por grandes bufetes, cuxos donos non visten a toga a se limitan a sentarse no consello de administración”. Ante un auditorio de estudantes e docentes de Dereito e Relacións Laborais, Núñez animounos a loitar polo futuro dos avogados, para que poidan decidir que Dereito exercer e lembrou que “a honestidade e a rectitude dun avogado está por enriba de minutas millonarias”.